Gecelik Faiz Nedir?
Gecelik faiz bankalar arası piyasada oluşan likidite sıkıntısını gidermek amacıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından günlük olarak açıklanan oranlardır. TCMB bu oran karşılığı piyasadaki fazla likiditeyi çeker veya aksine likit sıkıntısının olduğu dönemlerde piyasaya likidite sağlar. Burada geçen likidite sorunu piyasada yer alan para sorunudur. Dolayısıyla faizin belirlenmesi önemli bir para politikası aracı olarak kullanılmaktadır. Oranın yükselmesi durumunda bankalar TCMB’ye yönelecek böylece ekonomide dolaşan para miktarı azalacaktır. Tersi olması durumunda bankalar diğer piyasalara yönelmek isteyeceğinden TCMB’den para talep edeceklerdir. Paranın durumu ekonominin gidişatını belirleyen önemli bir faktördür ve kısa dönemlerde piyasaya müdahale ancak bu yöntemle gerçekleşmektedir.
Açık Piyasa İşlemleri ile Piyasayı Kontrol Etmek
Açık piyasa işlemleri TCMB tarafından orta ve uzun dönemli olarak piyasaya sunulmakla birlikte İstanbul Borsası ve Bankalar aracılığıyla kısa dönemli olarak piyasadaki para miktarını etkileyen işlemlerdir. Aylık olarak açıklanan politika faizi piyasanın orta dönemli kontrolünü sağlamaktadır. Hazine bonosu, tahvil ve diğer işlemlerde oluşturulan ilk faiz oranı bu yolla belirlenir. Fazla paranın çekilmesi amacıyla yapılan işlem çoğunlukla finansal kuruluşlara yöneliktir. Finansal kuruluşlar bu işlemle elde edilen değerli kâğıdı piyasaya ya da yatırımcılara sunarak likidite ihtiyaçlarını karşılar. Bu sırada oluşan faizler ise piyasanın durumuna göre belirlenmektedir. Örneğin %15 ile piyasaya sunulan bir devlet tahvili vadesi içinde o an oluşan koşullara göre farklı oranlarla değiş tokuş yapılabilir. Oluşan piyasaya göre faizin düşme veya yükselme ihtimali bulunmaktadır.
Gecelik Faiz ile Kontrol Ne İşe Yarar?
TCMB para politikası araçlarını kullanarak ekonomik dengeyi ayarlamaya çalışmaktadır. Para fazlalığı enflasyona aksi ise deflasyona sebep olmaktadır. Bu nedenle piyasanın sürekli kontrol edilmesi zorunludur. Gecelik faiz piyasanın anlık olarak değerlendirilerek ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamaktadır. Bankalar arası piyasalarda likit eksiği ve fazlası pozisyonlarına geçmek isteyen finansal kuruluşlar sayesinde ekonomiye direk müdahale yapılabilmektedir. Böylece piyasanın rahatlaması sağlanarak normal dengelere hızla dönmesi amaçlanır. Merdiven altı faiz oluşumları engellenir, piyasanın tek elden kontrolü sağlanır. TCMB para politikalarını yürüten kuruluştur. Finansal kuruluşlar arasında oluşturulan dev piyasa sayesinde bu görevini kolaylıkla yerine getirebilmektedir.
